مقاله

" کوسه های خلیج فارس و روغن گیری از کبد کوسه "

عالیه چنگیزی، باشگاه پژوهشگران چوان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

همایش ملی خلیج همیشه فارس کیش 8-10/ 2/1389

کوسه ماهیان در گروه ماهیان غضروفی با بدن دوکی شکل و کشیده قرار دارند. این ماهیان دارای کبد بزرگی هستند. این ماهیان در عمق عضلات خود مبدل های حرارتی دارند که دمای بدن آنها راC 10ْ بالاتر ازمحیط آب نگه می دارد. در خلیج فارس 7 خانواده از کوسه ماهیان به شرح زیر وجود دارند که عبارتند از:کوسه ماهیان درنده(Requiem sharks)، کوسه گربه ماهیان (Bambo sharks)، نهنگ کوسه ها یا کوسه کر(whale sharks)، کوسه ماهیان سرچکشی (Scalloped hammed head)، کوسه روباهدریایی (Thresher sharks)، كوسه ماهيان شكاري (Houndsharks)، كوسه ماهيان گوره‌خري (Zebra Sharks)

علاوه بر ارزش اکولوژیک کوسه ها در دریا ها، بشر نیز از این جانور استفاده های اقتصادی فراوانی دارد؛ مثلا: گوشت، روغن سرشار از ویتامین، باله ها، پوست و دندانهای کوسه ها را مورد بهره برداری قرار می دهند. روغن کبد کوسه ماهی (Shark Liver Oil) روغنی است که از کبد کوسه گرفته می شود. از کبد بعضی کوسه ماهیان می توان بیش از۵۰% وزن کبد آن، روغن استحصال نمود.روغن کبد کوسه سرشار از اسیدهای چرب غیر اشباعEPAوDHA وویتامینهای A , E,Dو همچنین امگا 3 است. مقادیر زیادی در حدود 70% - 40% وزن روغن کبد کوسه اسکوالن(ماده اولیه ساخت محصولات دارویی و آرایشی و بهداشتی) وجود دارد. از روغن کبد کوسه کالاهایی مانند: شامپو کوسه، صابونها، کرم های مرطوب کننده، تمام محصولات دارویی و آرایشی که در آن امگا ۳ استفاده می شود، کرم دور چشم، افشان روغن کوسه جهت مرطوب نگاهداشتن سطح پوست، اسپری، بعنوان عامل بازدارنده سرفه، سرماخوردگی و تنگی نفس مزمن، رفع کبودی و کوفتگی دور چشم، ماسک، لایه بردار صورت و ... ساخته می شود.

کلمات کلیدی: خلیج فارس، کوسه، روغن کبد کوسه

با پیشرفت تکنولوژی و افزایش امکانات صید صنعتی، شیلات از اهمیت ویژه ای برخوردار گشته است. منابع پروتئین دریایی حدود78% سطح کره زمین را در بر می گیرند. سرانه صید جهانی از آبزیان مأکول برای هر نفر حدود 13 کیلوگرم در سال است، در صورتی که این رقم برای ایران فقط یک کیلوگرم در سال است. بنابراین می توان گفت که به طور کلی تولید این منابع مهم پروتئینی در ایران بسیار کم است، ولی با بهره گیری درست و کامل از شیلات شمال و جنوب، می توان اوضاع اقتصادی این مناطق را بهبود بخشید. خلیج فارس دارای ماهیهای خوراکی از جمله: قباد، راشکو، حلوا سفید، شوریده، حلواسیاه، شانک، هوور و... و ماهیان غیر خوراکی مانند: اره ماهی، بمبک، ماهی لقمه، اسب ماهی و ... می باشد. پژوهشگران پی برده اند که روغن ماهی، میزان کلسترول و تری گلیسیریدهای خون را که از عوامل بوجود آورنده بیماری قلبی اند، کاهش می دهد و این در حالی است که رد میان ماهیان، کوسه ماهی ها از بزرگترین کبد، که منبع بسیار مناسبی برای تامین روغن ماهی است برخوردار می باشند. افراد بومی جنوب از گذشته تا امروز از کبد کوسه روغن می گیرند و آن را به مصارف طبی و در مانی می رسانند

خلیج فارس از جهت داشتن انواع ماهیان و جانوران دریایی در ردیف غنی ترین دریاهای جهان قرار دارد و از این جهت منبع سرشاری بشمار می رود. کوسه ها آبزیانی هستند که وسعت زیادی از خلیج فارس را تحت سلطه خود قرار داده اند. از دیرباز تا کنون کوسه ها به عنوان جانورانی خونخوار می دانند؛ این در حالی است که بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان این جانوران ترسناک، که بیشتر آنها هیچ گونه خطری برای انسان ندارند، را با نگاهی اقتصادی می نگرند و این در حالی است که، در ایران جز عده اندکی از مردم ساحل نشین خلیج که از روغن این جانور استفاده طبی می کنند، بیشتر مردم کشور هیچ اطلاعی از سودآوری تجارت این آبزیان ندارند.

عکسی که در بالا مشاهدی می کنید Whale shark کوسه ماهی کر نام دارد، که یکی از کوسه های خلیج فارس است.